Czym jest wentylacja ?

Każdy z nas chciałby, by jego dom czy mieszkanie były jak najbardziej komfortowe. Dlatego, podczas prac wykończeniowych, próbujemy zadbać o najmniejszy szczegół mogący mieć wpływ na poprawę komfortu.

Wybieramy najlepsze dla nas materiały, armaturę, grzejniki, sprzęt RTV, AGD i prawie zawsze zapominamy o najważniejszym elemencie – sprawnej wentylacji.

Najprościej mówiąc, wentylacja, to zorganizowany proces wymiany powietrza zanieczyszczonego na świeże. Powietrze dostaje się do pomieszczenia (pokoje) przez przegrodę zewnętrzną (ściana, okno), nasyca się zanieczyszczeniami i przepływa do pomieszczeń, w których znajdują się kratki wentylacyjne (najczęściej są to kuchnia, łazienka i WC) a stamtąd jest odprowadzane na zewnątrz. Generalnie można wyróżnić dwa rodzaje instalacji wentylacyjnych, naturalne i mechaniczne. W instalacjach naturalnych siłami napędowymi w procesie wymiany powietrza są różnica temperatur między powietrzem zewnętrznym a powietrzem w mieszkaniu oraz siła wiatru. Cechą charakterystyczną tego rodzaju instalacji jest zmienny w czasie ciąg. Instalacje mechaniczne są w pełni niezależne od warunków zewnętrznych. W takim typie powietrze odciągane jest z pomieszczeń przy pomocy wentylatora. W budownictwie mieszkaniowym przeważa instalacja wentylacji naturalnej(powyżej 90%). Przy termomodenizacji budynków starszych, ocieplenie ścian połączone z wymianą okien redukuje ilości napływającego powietrza praktycznie do zera.

Skutki braku odpowiedniej wentylacji.

Brak wymiany powietrza powoduje nagromadzenie zanieczyszczeń w ilościach uniemożliwiających przebywanie w pomieszczeniu.
W większości użytkownicy nie zdają sobie sprawy jak wiele szkodliwych substancji znajduje się w otaczającym powietrzu. Dość stwierdzić, że sam dym papierosowy zawiera kilkaset różnego rodzaju substancji.

Najbardziej szkodliwymi związkami, których nadmiar wpływa negatywnie na samopoczucie użytkownika to para wodna i dwutlenek węgla. Każda z wykonywanych przez człowieka czynności w mniejszym bądź większym stopniu wiąże się z wydzieleniem pary wodnej do otoczenia. Wartym podkreślenia jest fakt, że nawet sama obecność w pomieszczeniu związana jest ze wzrostem wilgotności.

Zbyt duża zawartość pary wodnej w powietrzu to zaparowane szyby, wilgotne ściany zagrzybienie konstrukcji budynku oraz np. nie dające się wysuszyć pranie.

Najistotniejszy jest wpływ na zdrowie samych użytkowników. Występujące bóle głowy, uczucie zmęczenia, choroby dróg oddechowych to tylko niektóre objawy, że w naszym otoczeniu dzieje się coś niedobrego.
Mieszkańcy budynków wyposażonych w starego typu gazowe urządzenia grzewcze codziennie ryzykują własnym życiem. Brak dopływu świeżego powietrza może spowodować wydzielanie tlenku węgla, jako efektu niepełnego spalania, już w małych stężeniach bardzo niebezpiecznego dla człowieka.
Urządzenia grzewcze starego typu nie są wyposażone w urządzenia pozwalające na odcięcie dopływu gazu w momencie kiedy ciąg kominowy jest zbyt mały. W efekcie nawet jeżeli kocioł zgaśnie gaz nadal będzie się ulatniał do pomieszczenia.
Naszym obowiązkiem jest sprawdzenie poprawności funkcjonowania przewodów wentylacyjnych i spalinowych. Jeżeli mamy jakiekolwiek wątpliwości trzeba skorzystać z fachowej pomocy kominiarza.

Jakie są tego przyczyny ?

Generalnie można wyróżnić dwa zasadnicze problemy nękające instalacje wentylacyjne :
1. Zahamowanie wymiany powietrza na skutek uszczelnienia przegród i uniemożliwienia napływu powietrza do pomieszczeń.
2. Problemy konstrukcyjno – wykonawcze dotyczące kanałów wentylacji grawitacyjnej.

Ad 1
W pogoni za oszczędnością energii próbujemy ocieplić i uszczelnić nasz dom tak dokładnie jak jest to możliwe. Pierwszym krokiem podejmowanym w tym kierunku jest wymiana okien. Stare, nieszczelne okna, do tej pory dostarczały powietrze w nadmiarze, nie zastanawiano się więc nigdy nad problemem jego doprowadzenia. Przeciwnie naturalnym wydawało się wymienić okno by zapewnić sobie ciszę i nie musieć uszczelniać go na zimę. Nic bardziej mylnego. Ocieplenie budynków połączone z wymianą okien daje rezultat nie do końca zgodny z oczekiwaniami. Ograniczenie wentylacji powoduje problemy z zaparowanymi oknami, mokrymi ścianami, a w późniejszym etapie z pleśnią na ścianach i z grzybem. Zmniejszenie dopływu powietrza może stwarzać bezpośrednie niebezpieczeństwo dla użytkowników. Zainstalowane w mieszkaniach kuchenki gazowe, piecyki kąpielowe oraz termy, czerpią powietrze do spalania wprost z otoczenia. W przypadku zbyt małych ilości powietrza dochodzi do niepełnego spalania gazu, którego efektem jest śmiertelnie groźny tlenek węgla.

Ad 2
W budownictwie mieszkaniowym przeważa instalacja wentylacji grawitacyjnej. Poniżej przedstawię najczęściej występujące mankamenty. Samo wykonanie kanałów pozostawiało wiele do życzenia. W wielu przypadkach kanały są zapychane podczas budowy i redukują wentylację praktycznie do zera. Zdarza się, ze kanały są nieszczelne a w ekstremalnych przypadkach poprzebijane i połączone z kanałami sąsiednimi. Często dochodzi do wykraplania pary wodnej wewnątrz kanału co jest efektem braku izolacji termicznej, szczególnie gdy kanał przechodzi przez nie ogrzane pomieszczenie. Wyloty kominów też zostawiają wiele do życzenia. Nieprawidłowe umiejscowienie może spowodować min. utrudnienie ciągu(niwelowanego choćby nadciśnieniem wiatru) czy nawiewanie do pomieszczeń zanieczyszczeń z wywiewek przewodów kanalizacyjnych. Prawidłowe umiejscowienie przedstawione jest na rysunku poniżej.

Niedopuszczalnym rozwiązaniem jest montaż wyciągów kuchennych oraz wentylatorów łazienkowych. Praca tych urządzeń powoduje nawiewanie powietrza sąsiadom na wyższych kondygnacjach. Sytuacja ta związana jest z zastosowaniem zbiorczych kanałów wentylacyjnych. W naszej rzeczywistości gdy każdy ma zamontowany okap kuchenny to jego wydajność i wytwarzane podciśnienie decyduje kogo poinformujemy o naszym jadłospisie.

Jak rozwiązać te problemy samodzielnie ?

Prawidłowa wentylacja mieszkania winna wyglądać następująco :
Nawiew powietrza do pomieszczeń relatywnie najmniej zanieczyszczonych – pokoje, usuwanie powietrza z pomieszczeń o największym zanieczyszczeniu – kuchnie, łazienki oraz WC. W takim systemie nawiew powietrza odbywa się do każdego pokoju, powietrze nasyca się wszelkimi zanieczyszczeniami, przepływa do przedpokoju, a stamtąd odprowadzane jest do pomieszczeń, w których znajdują się kanały wentylacyjne (Patrz Rys. 2). Mieszkania najczęściej są oddawane do użytku jedynie z kanałami wywiewnymi. Każdy użytkownik może bardzo łatwo sprawdzić czy niedziałająca wentylacja jest skutkiem braku nawiewu. Wystarczy przyłożyć kawałek kartki papieru do kratki wentylacyjnej i sprawdzić siłę ciągu przy otwartym i przy zamkniętym oknie. Jeżeli przy zamkniętym oknie kartka nie trzyma się kratki a po otwarciu okien przylega szczelnie oznacza to, że wentylacja nie działa gdyż nie ma wystarczającego nawiewu powietrza do pomieszczenia. Niedopuszczalnym jest instalowanie nawiewu tylko w jednym pomieszczeniu np. w kuchni. Takie rozwiązanie, stosowane często przez inwestorów w celu nieuzasadnionego obniżenia kosztów inwestycji, spowoduje, że wymiana powietrza odbywać się będzie tylko w jednym pomieszczeniu i nie rozwiąże problemów w całym mieszkaniu. Ważne jest również umiejscowienie samego nawiewnika.
Nawiew zaraz nad grzejnikiem spowodowałby pogorszenie komfortu cieplnego i przeciągi.

Jeżeli mieszkanie jest wyposażone w nawiewniki, są wybudowane kanały wentylacyjne a ciąg jest bardzo słaby, to warto sprawdzić czy drzwi wejściowe do pokoi oraz do kuchni i łazienki posiadają odpowiednie otwory. Zgodnie z obowiązującymi przepisami drzwi do pokoi powinny być podcięte o ok. 1 cm a drzwi do kuchni i łazienki o ok. 2-3 cm. W przypadku, gdy wentylacja dalej nie działa trzeba sprawdzić drożność kanałów wentylacyjnych. Tu nieodzowną okazuje się pomoc kominiarza oraz służb technicznych zarządcy budynku.

Częstym przypadkiem jest instalacja kotła w mieszkaniu np. w kuchni. Zgodnie z polskimi przepisami instalacja takiego kotła wymaga oddzielnego doprowadzenia powietrza do pomieszczenia. Brak dopływającego powietrza dla kotła może spowodować min. odwrócenie ciągu w kanałach wentylacyjnych i w efekcie nawiew powietrza do pomieszczeń co w przypadku np. łazienki i temperatury zewnętrznej na poziomie – 200C nie spotka się z przychylnym przyjęciem ze strony mieszkańców.

W przypadku instalacji kotła nie dopuszcza się stosowania w mieszkaniu okapów kuchennych, wentylatorów łazienkowych ani innych urządzeń wymuszających przepływ powietrza a podłączonych do instalacji wentylacyjnej. Taki okap mógłby spowodować np. odwrócenie ciągu w przewodzie spalinowym czy zgaśnięcie kotła. Jeżeli w mieszkaniu nie ma kotła i tak nie wolno instalować okapów i wentylatorów bezpośrednio przyłączonych do przewodów wentylacyjnych. Wynika to z bardzo prostej przyczyny. W budynkach wielorodzinnych wyposażonych w wentylację grawitacyjną a wzniesionych przed rokiem 2000 stosowano zbiorcze przewody wentylacyjne. Oznacza to tyle, że do jednego przewodu wentylacyjnego podłączone jest co drugie mieszkanie w jednym pionie np. z parteru, drugiego, czwartego i szóstego piętra. Jeżeli mieszkaniec parteru włączy okap podłączony do instalacji wentylacyjnej to zapachy z jego kuchni przedostaną się na inne kondygnacje.

Czasami warto jest również sprawdzić czy kratki wentylacyjne nie są zabrudzone. Wbrew pozorom oczyszczenie takiej kratki też może poprawić działanie wentylacji.